Η υγιεινή ισορροπημένη διατροφή ή τήρηση ενός διαιτολογίου ή ρύθμιση του βάρους και οτιδήποτε εμπίπτει σε κάποιο καλούπι, σε θέματα τροφής και βάρους, είναι για κάποιους ανθρώπους σχεδόν σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Παρά τις καλύτερες των προθέσεων, πιάνουν τον εαυτό τους να τρώνε συχνά, και συνήθως γρήγορα, μεγάλες ποσότητες από ανθυγιεινά φαγητά, παρόλο που γνωρίζουν ότι κάνουν κακό στην υγεία τους, επιβαρύνουν το σώμα τους και …. Ναι τα ξέρουν όλα αυτά. Και ακριβώς επειδή τα ξέρουν το φαγητό συνοδεύεται από ενοχές και άσ’τα να πάνε…

Στο παρόν άρθρο δεν θα αναπτύξω τη συναισθηματική πείνα. Βλέπετε το θέμα με το φαγητό είναι τουλάχιστον τρισιπόστατο, όπως και η φύση του ανθρώπου: ψυχή, νους και σώμα. Έτσι το ένα μέρος είναι το συναίσθημα και η ψυχολογία μας, το άλλο είναι αυτόματες σκέψεις και συνδέσεις που έχουμε κάνει σε υποσηνείδητο ίσως επίπεδο και το άλλο η τροφή σαν βιοχημεία μέσα στη τελειότερη μηχανή εσωτερικής καύσης: το σώμα μας.

Η αλήθεια είναι ότι η επίδραση ορισμένων τροφών στον εγκέφαλο είναι άκρως εθιστική. Ο εθισμός σε τροφές είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα και ένας από τους βασικούς λόγους που κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους όταν υπάρχουν συγκεκριμένα τρόφιμα, ανεξάρτητα με τη δύναμη της θέλησης και το πόσο σκληρά προσπαθούν.

Τι είναι

Ο εθισμός στις τροφές είναι πολύ απλά το να είναι κάποιος εθισμένος – εξαρτημένος από το συγκεκριμένο τρόφιμο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που ένας ναρκομανής είναι εθισμένος στα ναρκωτικά. Ουσιαστικά ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές στον εγκέφαλο, τους ίδιους νευροδιαβιβαστές και πολλά από τα συμπτώματα είναι τα ίδια. Ο εθισμός στις τροφές είναι μια σχετικά νέος (και αμφιλεγόμενος) όρος και δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή στατιστικά στοιχεία για το πόσο κοινός είναι.

Πώς λειτουργεί

Τα επεξεργασμένα «σκουπιδοφαγητά» έχουν μια ισχυρή επίδραση στα κέντρα «επιβράβευσης» στον εγκέφαλο, με τη συμμετοχή των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, όπως η ντοπαμίνη. Τροφές που φαίνονται περισσότερο ένοχες – προβληματικές- είναι τυπικά επεξεργασμένα ιδιαίτερα αλμυρά φαγητά, τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη ή σιτάλευρο ή χειρότερα και τα δύο μαζί. Κάποιες από τις πιο εθιστικές τροφές αναφέρονται στην παρακάτω λίστα: Πίτσα, σοκολάτα, πατατάκια, μπισκότα, μάφιν, παγωτό, τηγανιτές προτηγανισμένες πατάτες, αναψυκτικά, τυρί, αλλαντικά, κοτοπουλο σκευάσματα (κοτομπουκιές), έτοιμο pop corn, δημητριακά πρωινού, ζελεδο-γλυκίσματα.

Το θέμα με τον εθισμό στις τροφές δεν έχει να κάνει με ψυχολογικούς ή συμπεριφοριστικούς παράγοντες και ΔΕΝ αφορά τη δύναμη της θέλησης ή την αποφασιστικότητα του ατόμου. Αφορά τη βιοχημεία του εγκεφάλου. Το έντονο σήμα ντοπαμίνης είναι σαν να προκαλεί «πειρατεία» στον εγκέφαλό μας. Δεν θα κουράσω με τους βιοχημικούς μηχανισμούς περί εθισμού αλλά σκεφτείτε μόνο ένα απλό. Η σίτιση εμπεριέχει την απόλαυση της αίσθησης της γεύσης. θέλουμε να γευόμαστε αυτό που τρώμε. Άτομα που συνηθίζουν και τρώνε φαγητό από έξω που είναι ιδιαίτερα αλμυρά ή γλυκά ουσιαστικά απευαισθητοποιούνται οι γευστικοί κάλυκες και έτσι σταματούν να αναγνωρίζουν την γλύκα των φρούτων ή το σπιτικό φαγητό, αρχίζει να μοιάζει γευστικά «ξενέρωτο».

Κάποια τυπικά συμπτώματα του εθισμού στις τροφές

1. Συνεχίζεις να τρως ενώ είσαι χορτάτος

2. Να τρως πολύ περισσότερο από ότι είχες σκοπό

3. Συνεχίζεις να τρως μέχρι να νιώσεις «σκασμένος»

4. Ενώ νιώθεις τύψεις μετά το γεγονός, σύντομα ξανά υποκύπτεις

5. Φτιάχνεις τρελές και ευφάνταστες δικαιολογίες στο κεφάλι σου για να «κουκουλώσεις» το γεγονός

6. Επαναλαμβανόμενες αποτυχίες για να θέσουμε όρια στον εαυτό μας

7. Να κρύβεις το στοιχεία του «εγκλήματος»

8. Δεν μπορείς να σταματήσεις παρόλο που θέματα υγείας έχουν εμφανιστεί

Βέβαια κάποια από τα παραπάνω είναι αρκετά κοινά και δεν σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα. Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν και έχουν λιγούρες. Αν όμως αυτό συμβαίνει πολύ συχνά και νιώθεις ότι υπάρχει αληθινό πρόβλημα για να το ελένξεις τη συμπεριφορά, ίσως να είναι μια ένδειξη ότι κάτι τρέχει. Υπάρχει μια συγκεκριμένη λιγούρα (που είναι τελείως διαφορετικό από την πείνα) που δεν αφορά ότι το σώμα ζητά ενέργεια ή θρεπτικά συστατικά αλλά αφορά τον εγκέφαλο που ζητά κάτι συγκεκριμένο να απελευθερώνει ντοπαμίνη, το σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο. Και ο βιοχημικός μηχανισμός του εθισμού στις τροφές είναι ακριβώς ίδιος με τον εθισμό στα ναρκωτικά ή στο αλκοόλ.

Οκ! Το αλκόολ το κόβουμε, τα ναρκωτικά τα απαρνούμαστε, το τσιγάρο το σταματάμε. Το φαγητό όμως; Χρειάζεται να τρώμε, είναι βιολογική μας ανάγκη. Με το φαγητό θα ασχολούμαστε αναγκαστικά 2-3 φορές την ημέρα… Λύση; Υπάρχει λύση; Νομίζω ότι η λύση για το πρόβλημα του εθισμού στις τροφές είναι μία και απαντά στο «νόμος περί εθισμού» που λέει: «Η χορήγηση ενός φαρμάκου σε έναν εξαρτημένο θα προκαλέσει αποκατάσταση της χημικής εξάρτησης από την εθιστική ουσία».

Με απλά λόγια: Ένας πρώην καπνιστής που θα καπνίσει μια τζούρα θα γίνει εθισμένος ξανά … σχεδόν αμέσως. Ομοίως ένας αλκοολικός που πιει ένα ποτό θα υποτροπιάσει, με όλες τις τρομερές συνέπειες που ακολουθούν. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να το πάμε γύρω γύρω γιατί αυτός είναι απλά ο τρόπος με τον οποίο ο εθισμός λειτουργεί. Είμαι προσωπικά πεπεισμένη ότι ο εθισμός στα τρόφιμα δεν είναι διαφορετικός. Οι περισσότεροι εθισμένοι στα τρόφιμα δεν θα μπορέσουν ποτέ να φάνε και πάλι «ένοχα» φαγητά. Αυτή είναι η ψυχρή και σκληρή αλήθεια. Όσο πιο γρήγορα το αποδεχτείτε αυτό, τόσο πιο γρήγορα θα ανακάμψετε.

Παρόλο που το μήνυμα «όλα με μέτρο» μπορεί να λειτουργεί καλά για πολλούς ανθρώπους, για μερικούς, αυτή η συμβουλή είναι μια πλήρης καταστροφή και μια «ελεύθερη» μέρα μπορεί να τους κάνει να υποτροπιάσουν τελείως. Αυτή είναι η απλή (αλλά όχι εύκολη) λύση στον εθισμό. Αποφεύγοντας την εθιστική ουσία – στην προκειμένη περίπτωση τρόφη- ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι εύκολο μπορεί όμως να γίνει και το έχω δει να γίνετε. Σίγουρα η σωστή ενημέρωση, διάγνωση κυρίως η προετοιμασία, αναζήτηση των θετικών και των αρνητικών από την αλλαγή και το πλάνο δράσης βοηθά για να έχετε ένα καλό αποτέλεσμα. Γιατί στο τέλος είναι σημαντικό να ελέγχουμε εμείς το φαγητό : να τρώμε για να ζούμε όχι αντίστροφα: να ζούμε για να τρώμε!